آیا طبع بدن تغییر می‌کند؟

تاثیر سبک زندگی، محیط و تغذیه بر تغییر طبع بدن در آیورودا؛ عوامل تاثیرگذار بر تغییر دوشا

از منظر آیورودا، نظام جهان بر روی این اصل استوار است: همه چیز بر همه چیز تاثیر می‌گذارد. تغییر طبع در آیورودا یک رویداد پیوسته و مداوم است.

❈ عوامل تاثیرگذار بر تغییر طبع بدن در آیورودا:

• سن و مراحل زندگی
• اقلیم و مکان زندگی
• تغییرات آب و هوایی و فصلی
• تغذیه و رژیم غذایی
• استرس و عوامل احساسی
• سبک زندگی و عادات روزانه

هدف آیورودا این است که ما طبع‌مان را بشناسیم، چه طبع فیزیکی و چه ذهنی، تا بتوانیم از درک تغییرات طبیعی در رسیدن به اهداف زندگی‌مان بهره‌مند شویم.

📌 برای اطلاعات بیشتر، مقاله «آیورودا چیست؟» را بخوانید.

چگونه بفهمیم که طبع ما تغییر کرده است؟ (علائم تغییر دوشا)

دوشاها دائما در حال تغییر و تعاملند بنابراین، حتی فرد واتایی دوره‌های کافا و پیتا دارد، همان‌طور که یک شخص کافایی یا پیتایی دوره‌هایی را دارند که دوشاهای دیگرشان فعالند. به همین دلیل باید از تغییر دوشا در هر تیپ آگاه باشیم.

برای دریافتن تغییر طبع بدن، علاوه بر انجام آزمون طبع ثانویه یا ویکریتی در وبسایت هومَه می‌توانید به عوامل موثر در تغییر دوشا توجه کنید. بدن انسان در مراحل مختلف زندگی و بازه‌های سنی، متناسب با تغذیه و رژیم غذایی، اقلیم و جغرافیای زندگی، تغییرات فصلی، عوامل روانی و عادات روزانه طبع خود را تغییر می‌دهد. بنابراین، هر یک از ما باید هر روز به این پرسش پاسخ دهیم: «آیا بدن، ذهن و روان ما متعادل و در موازنه است؟»

در ادامه نشانه‌های افزایش هر یک از دوشاها را به تفکیک توضیح می‌دهیم:

▲ دلایل افزایش دوشای واتا

واتا، ابهام‌آفرین است. رهبر دوشاها است و حتی قادر است پیتا و کافا را تقلید کند. می‌توانید با جثه‌ای لاغر اضافه وزن داشته باشید و/ یا در همان حال که مستعد نگران شدن هستید، زود از کوره در بروید. ممکن است مدتی دچار بی‌خوابی شوید و پس از مدتی زیاد بخوابید. عدم تعادل واتا قادر است چنین قابلیت دگرگون شونده‌ای را به وجود آورد.

هرگاه چیزی خشک می‌شود: هوای خشک، باد خشک پاییزی یا خوردنی‌های خشک (ذرت بو داده، نان خشک و بیسکوئیت) میزان واتا را افزایش می‌دهد. هرگاه پوست یا مخاط بینی شما زیاد خشک شوند، واتا در حال افزایش است و احتمالاً به حالت عدم تعادل در آمده است.

• واتا در هوای سرد و در مقابل باد طبیعی یا مصنوعی افزایش می‌یابد.
• عوامل محرک خوراکی در تشدید عدم تعادل واتایی عبارتند از: نوشیدنی‌های سرد، آب یخ، غذاهای سرد (با درجه حرارت یخچال)، خوراکی‌هایی با طبع سرد مثل سبزیجات خام، میوه‌های کال، غذاهای خشک، خوراکی‌های سبکی همچون جو، ارزن، ذرت، عادت به الگوهای نامنظم غذایی و تمایل مفرط به خوردن‌های هیجانی و هله‌هوله
• فعالیت‌های بدنی بیش ار حد؛ به ویژه ورزش‌های هوازی و رقص، همچنین سفر، حرکت و جابه‌جایی‌های زیاد و نامناسب.
• کمبود خواب و فقدان رژیم غذایی مغذی، اختلال در عوامل فیزیولوژیکی؛ مثل فشارهای روانی و احساسی و هرچه مخل آرامش و امنیت فرد باشد.

▼ علائم واتای نامتعادل

• میل شدید به غذاهای گرم
• تمایل به قرارگرفتن در محیط‌های گرم
• پوشیدن لباس‌های گرم
• یبوست
• ضعف و بی‌حالی
• بی‌خوابی
• خستگی مفرط و اغلب بی‌دلیل
• لاغری یا حتی سوء تغذیه
• برآمدگی ناحیه شکم، به همراه نفخ
• تیرگی چهره
• کدورت و ناخالصی ادرار
• مدفوع خشک
• ضعف عملکرد‌های حسی و عصبی
• افزایش ترس و نگرانی
• احساس ناامنی و نومیدی
• وسواس
• گیجی و احساس مه‌آلودگی در ذهن
• پرحرفی و پراکنده‌گویی یا سکوت و کم‌گویی
• بروز درد، تشنجات و انقباضات عضلانی
• احساس دردهای پراکنده در بدن و دردهای سایکوسوماتیک
• احساس خشکی در پوست و مخاط
• تکان دادن دست و پا؛ سندروم پای بی‌قرار

⬤ دلایل افزایش دوشای پیتا

هر چیز داغ منجر به بالا رفتن میزان پیتا می‌شود. روزی بسیار گرم در تیرماه، حمام داغ و تاثیرات «داغ» نظیر خشم و کشش‌های شدید جنسی، همگی این خاصیت مشترک را دارند. چنانچه در هر نقطه‌ای از بدن خود (معده، روده، مقعد) احساس سوزش کرده یا پوست بدن ملتهب شود، پیتا در حال افزایش است.

• مصرف غذاهای داغ و تند مثل انواع فلفل و خردل، سرخ‌کردنی‌ها و غذاهای بسیار شور یا ترش
• کار کردن در آب‌و‌هوای گرم، شیفت شب یا قرار گرفتن در معرض آفتاب و گرما
• افزایش خشم، از کوره در رفتن، کج‌خلقی
• پرخاشگری؛ بحث و مشاجره

◉ علائم پیتای نامتعادل

•  تمایل شدید به خوردن غذاهای سرد
• متمایل به قرار گرفتن در هوای خنک
• پوشیدن لباس‌های کم و سبک
• گرسنگی دائم و تشنگی مداوم
• احساس سوزش در پوست، چشم و دست‌ها
• ایجاد حساسیت‌ و التهاب‌های پوستی
• تب یا سرگیجه
• رنگ‌پریدگی پوست
• زردی چشم
• زردی ادرار
• اسهال
• مشکلات عفونی و التهابی در اندام‌های داخلی
• به وجود آمدن مسائل خونی و کبدی
• افزایش خشم و غضب
• احساس کدورت و نفرت
• احساس حسادت و رقابت با دیگران و حتی خود
• کنترل‌گری و قضاوت‌های افراطی
• احساس گرسنگی و تشنگی زیاد و کاذب
• احساس سوزش در قلب یا احساس حرارت ناگهانی در اندام‌های داخلی

∎ دلایل افزایش دوشای کافا

کافا یک دوشای سرد و مرطوب است و به همین لحاظ در یک روز سرد بهمن، اسفند و حتی فروردین ماه، عدم تعادل کافا محتمل‌تر می‌نماید. ممکن است بعضی از آدم‌ها در چنین روزهای سردی افسرده‌تر شوند.

هر آنچه که سنگین می‎شود، کافا را افزایش می‌دهد. اضافه شدن وزن بدن احساس سنگینی درونی یا یک روز سنگین ابری، همگی موجب می‌گردند که کافا بیشتر ظاهر شود. چنانچه خواب شما سنگین‌تر از معمول شده باشد و پس از بیداری، به جای احساس شادابی، احساس سستی و کرختی نمایید، باید میزان بیش از حد کافا را مقصر دانست.

• خوردن خوراکی‌های سرد، چرب و سنگین؛ مثل لبنیات، گوشت، میوه‌های آبدار و سبزیجاتی مثل خیار، هندوانه، پرتقال و انگور. مصرف غلات شیرین مثل برنج، گندم و آرد سفید.
• آب‌و‌هوای سرد و مرطوب
• کار کردن در کنار ساحل یا روی آب
• احساس حرص و طمع
• احساس وابستگی شدید به لوازم و عزیزان
• احساس بی‌میلی به موضوعات مختلف
• احساس رخوت، کسالت و افسردگی

◫ علائم کافای نامتعادل

• بی‌نظمی در گوارش
• از دست دادن اشتها
• احساس حالت تهوع
• احساس سنگینی در معده
• احساس کرختی، سستی و سنگینی در کل بدن
• زردی در پوست
• دست و پای سرد و احتمالا تورم مفاصل
• افزایش خلط در سرفه؛ احساس حالت احتقان و افزایش ترشحات مخاطی
• تورم غدد
• خواب زیاد
• بی‌حالی
• کاهش تمرکز
• احساس بی‌حوصلگی
• احساس افسردگی و احساس خمودگی
• عدم دفع مایعات

علاوه بر این برای درک بهتر تغییر دوشا می‌توانید آزمون رایگان طبع‌شناسی هومَه را به‌صورت آنلاین انجام دهید.

⊠ بدن با شرایط جوی دگرگون می‌شود. یک چرخه کامل سالانه، به ترتیب کیفیات دوشای کافا، پیتا و واتا را در بر می‌گیرد. همچنین، چرخه زمانی شبانه روز از این قانون مستثنی نیست. در جدول زیر می‌توانید کیفیت‌های دوشای ساعات و فصول مختلف را مطالعه کنید.

جدول چرخه دوشاها در طول زمان:

با توجه به میزان رطوبت، سرما و گرما، زمان طلوع و غروب در کشورهای مختلف و با توجه به موقعیت جغرافیایی هر کشور این تقسیم‌بندی می‌تواند متغیر باشد. 

راهکارهایی برای حفظ تعادل دوشاها

پس از بررسی نشانه‌های تغییر دوشا و عوامل تاثیرگذار بر تغییر طبع بدن در آیورودا، ضروری است راهکارهایی را برای برقراری دوباره تعادل و هماهنگی عدم تعادل دوشاها و ویکریتی وجودمان انجام دهیم، چرا که استمرار عدم تعادل می‌تواند منجر به آسیب و بروز بیماری در بدن شود.

همچنین، تشخیص و درک طبع اولیه و ذاتی (پراکریتی) به ما کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف جسم، ذهن، روان و عواطف خود را شناسایی کنیم و بتوانیم سبک زندگی، تصمیم‌ها و انتخاب‌های آگاهانه‌ای داشته باشیم.

در راستای هدف ایجاد تعادل، می‌توانیم چهار گستره را در روال زندگی روزمره تغییر دهیم:

• رژیم غذایی
• روال زندگی روزانه و روتین‌ها
• تمرینات بدنی
• روال منظم فصلی

△ واتای نامتعادل را چگونه متعادل کنیم؟

• به خود استرس وارد نکنید.
• فشار کاری نیاورید.
• از گرفتن روزه یا حذف وعده‌های غذایی پرهیز کنید.
• اجتناب از ورزش یا کار شدید، مداوم و سنگین
• اجتناب از سفرهای زیاد
• محافظت از خود در برابر باد و سرما
• پرهیز از استرس، نگرانی، بی‌قراری و اضطراب
• خوردن غذاهای خوب و مقوی به صورت منظم
• بهره‌گیری از ماساژ با روغن‌های گیاهی گرم؛ مثل روغن کنجد
• خواب زود هنگام و به موقع

◎ پیتای نامتعادل را چگونه متعادل کنیم؟

• بالا نبردن حرارت درونی
• پرهیز از خوردن ترشی، سرکه، فلفل سبز، کچاپ، نوشیدنی‌های گازدار و الکلی
• کار نکردن تا دیر هنگام
• کار نکردن در محیط‌های گرم همچون کوره یا در مجاورت دود و آتش
• اجتناب از قرار گرفتن در آفتاب؛ پرهیز از نور و گرمای شدید
• پرهیز از درگیری و مباحثه
• مصرف به اندازه و متعادل آب و غذا
• اهدای خون
• آب‌تنی و شنا
• ماساژ با روغن نارگیل
• تقویت نگرش صلح و بخشش

◪ کافای نامتعادل را چگونه متعادل کنیم؟

• گوش به زنگ و فعال باشید
• نخوابیدن در طی روز
• نخوردن غذاهای یخ زده و سرد
• پرهیز از آب سرد و نوشیدنی‌‌ سِرو شده با یخ
• تحرک زیاد با فعالیت‌های ورزشی هوازی، دویدن و رقصیدن
• دوری از آب‌و‌هوای مرطوب
• محافظت در برابر سرما و رطوبت
• کم کردن وابستگی (عاطفی و مادی)
• کم‌خوری؛ گهگاه روزه بگیرید.
• ذهن و بدنتان را فعال و روشن نگاه دارید.
• ماساژ با روغن خردل
• تعریق زیاد و استفاده از سونا

 ⫸ در نهایت، عوامل تشدیدکننده‌ای نظیر سردی و خشکی هوا یا باد، گرمی و حرارت، طعم غذاها و استفاده از ادویه در پخت خوراک، شب‌زنده‌داری یا خواب مفرط، نخوردن یک وعده غذای روزانه یا پرخوری‌های عصبی، میزان فعالیت بدنی، تجربه احساسات منفی و حتی مثبت، به وجود آمدن تنش‌های جسمانی یا روانی، ازدحام جمعیت و آلودگی هوا، سفر و جابه‌جایی و همه آنچه در هر لحظه در حال تجربه آن در زندگی هستیم، طبع ما را تغییر می‌دهد. تغییر دوشا امری طبیعی است اما به معنای تعادل نیست و هر یک از ما موظفیم تا در گفت‌و‌گویی روزانه وضعیت جسم، روان و ذهن خود را رصد کنیم.

سوالات متداول درباره تغییر دوشاها

پرسش: آیا ممکن است فردی از یک دوشا به دوشای دیگر تغییر کند؟

✓ پاسخ: بله. در این جهان همه چیز در حال تغییر است و طبع بدن ما نیز از این قانون مستثنی نیست. همانطور که ما با حضورمان در این جهان تغییر ایجاد می‌کنیم، تمام عناصر پیرامون نیز از عوامل تاثیرگذار بر تغییر دوشا هستند. دوشاها در هر ساعت و هر روز و هر دقیقه جابه‌جا می‌شوند، بنابراین، همه روزه بایستی گفت‌و‌گویی میان ما و بدنمان وجود داشته باشد.

پرسش: آیا تغییر طبع در طول زندگی طبیعی است؟

✓ پاسخ: بله. طبع بدن هر یک از ما متناسب با اقلیم، هنجارهای اجتماعی، کار و مشغله و البته الگوها و عادات روزانه تغییر می‌کند. تغییر طبع بدن یک اتفاق طبیعی است اما بی‌توجهی به آن و ماندن در وضعیت عدم تعادل منجر به آسیب، تشدید اختلالات جسمانی و روانی و بروز بیماری می‌شود.

پرسش: آیا رژیم غذایی بر تغییر دوشا تاثیر دارد؟

✓ پاسخ:  بله، اما حکمی قطعی مبنی بر درستی و نادرستی تغذیه وجود ندارد. در آیورودا «چگونه می‌خورید» به همان اندازه اهمیت دارد که «چه می‌خورید». تنها با گوش فرادادن به دوشاهای خویش است که می‌توانیم درست و نادرست را کشف کنیم. بنابراین از درگیری با جزئیات خودداری کنید. برای متعادل نگاه داشتن دوشا، فقط لازم است رژیم مناسب غذایی بر پایه مشخصات نوع بدن خود را در نظر بگیرید.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

برای برقراری تعادل در برابر تغییر طبع بدن لازم است وضعیت جسمی، ذهنی و روانی خود را مشاهده کنیم. تعادل، عبارت از قابلیت انعطاف در برابر دگرگونی‌ها است و برای ایجاد تعادل تغییر دوشاها بایستی در مقابل تغییرات دائمی وجودمان آگاه و منعطف باشیم، چرا که هیچ‌کس نمی‌تواند در حالت عدم تعادل، شاد و سلامت باشد؛ چنین امری غیر طبیعی است.

هر آنچه که می‌خوریم، می‌گوییم، می‌اندیشیم، انجام می‌دهیم، می‌بینیم و احساس می‌کنیم، حالت تعادل سراسری ما را متاثر می‌سازد. لزوم پیروی از روالی جدید و متناسب با طبع خود در زندگی روزمره می‌تواند تغییر طبع در آیورودا و دوشاهای آشفته ما را آرام و متعادل سازد.

منابع مورد استفاده در تدوین مقاله:

• علم زندگی؛ راهنمای زندگی سالم با طب آیورودا، پزشکی کهن هند. مجموعه نویسندگان. برگردان از هایده قلعه بیگی. با پیشگفتاری از هیلا امیر ابراهیمی. انتشارات بهجت
• آیورودا؛ درمانگریِ طبیعی. دکتر دیوید فراولی و دکتر سوباش راناد. ترجمه کاوه محمدی. نشر تاش